Trong quản lý tài chính công, định giá tài sản công đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm tính đúng, đủ và minh bạch của nguồn lực nhà nước. Đây không chỉ là hoạt động kỹ thuật mà còn là công cụ quản trị giúp Nhà nước sử dụng hiệu quả tài sản, phòng ngừa thất thoát và nâng cao trách nhiệm giải trình.

Tài sản công bao gồm toàn bộ tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện quản lý: đất đai, trụ sở, công trình hạ tầng, máy móc thiết bị, quyền tài sản, tài sản vô hình và tài sản số. Trong bối cảnh chuyển đổi số và quản lý theo kết quả, việc định giá đúng và kịp thời càng trở nên cấp thiết.

Khung pháp lý hiện hành

Hoạt động định giá tài sản công hiện được điều chỉnh bởi Luật Quản lý, sử dụng tài sản công 2017 và các sửa đổi bổ sung gần đây (Luật số 64/2020/QH14, 07/2022/QH15, 24/2023/QH15, 31/2024/QH15, 43/2024/QH15, 56/2024/QH15, 90/2025/QH15), hợp nhất tại Văn bản hợp nhất số 23/VBHN-VPQH năm 2025.

Trên cơ sở này, Chính phủ ban hành Nghị định số 186/2025/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật, cùng Nghị định 50/2025/NĐ-CP, bổ sung các quy định về xác định giá khởi điểm, thẩm quyền phê duyệt giá và hậu kiểm kết quả định giá. Bộ Tài chính cũng ban hành Thông tư 31/2024/TT-BTC và 36/2024/TT-BTC, thiết lập Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam mới, quy định chi tiết phương pháp định giá, quy trình phân tích và lập báo cáo.

Nguyên tắc định giá tài sản công

Luật và các văn bản hướng dẫn thống nhất năm nguyên tắc cơ bản:

1. Tuân thủ pháp luật và mục đích sử dụng tài sản, phản ánh trung thực giá trị thực tế. 
2. Khách quan, độc lập và minh bạch, tránh xung đột lợi ích. 
3. Phù hợp với giá thị trường dựa trên dữ liệu giao dịch và thông tin kinh tế – kỹ thuật đáng tin cậy. 
4. Tuân thủ Chuẩn mực thẩm định giá Việt Nam, áp dụng phương pháp so sánh, chi phí và thu nhập. 
5. Gắn với trách nhiệm giải trình và lưu trữ hồ sơ, chứng cứ phục vụ kiểm tra, thanh tra, kiểm toán. 

Trong thực tế, hai nguyên tắc khó thực hiện nhất là tính độc lập và tính thị trường, vì nhiều cơ quan quản lý vừa đề xuất vừa phê duyệt giá, dễ dẫn đến sai lệch. Giải pháp là tách bạch vai trò giữa cơ quan chủ sở hữu, đơn vị sử dụng và tổ chức định giá, khuyến khích thuê các doanh nghiệp thẩm định độc lập và công khai dữ liệu, phương pháp, giả định định giá.

Quy trình định giá tài sản công

Theo Nghị định 186/2025/NĐ-CP, quy trình gồm sáu bước chính:

1. Xác định mục đích và phạm vi định giá: mua sắm, cho thuê, chuyển giao, cổ phần hóa, xử lý… 
2. Thành lập Hội đồng định giá hoặc lựa chọn tổ chức thẩm định giá, với đại diện cơ quan tài chính, chuyên gia và thẩm định viên. 
3. Thu thập thông tin và khảo sát hiện trạng tài sản, gồm hồ sơ pháp lý, dữ liệu thị trường, chi phí hình thành, yếu tố ảnh hưởng. 
4. Phân tích và áp dụng phương pháp định giá: so sánh thị trường, chi phí hoặc thu nhập. 
5. Lập báo cáo kết quả định giá, nêu căn cứ, dữ liệu, phương pháp và lập luận. 
6. Phê duyệt và lưu trữ hồ sơ định giá để phục vụ giám sát và kiểm toán. 

Nghị định 50/2025/NĐ-CP bổ sung hai điểm tiến bộ: giá khởi điểm phải dựa trên thị trường và được thẩm tra độc lập; cơ chế hậu kiểm kết quả định giá để phát hiện sai lệch và xử lý kịp thời.

Trách nhiệm của cơ quan quản lý

Bộ Tài chính là cơ quan thống nhất quản lý nhà nước về giá và thẩm định giá, chịu trách nhiệm ban hành chuẩn mực, cấp phép hành nghề và hướng dẫn nghiệp vụ. Người đứng đầu cơ quan, đơn vị quản lý tài sản công chịu trách nhiệm toàn diện về tổ chức định giá, tính chính xác và việc sử dụng kết quả. Hội đồng định giá hoặc tổ chức thẩm định chịu trách nhiệm chuyên môn và pháp lý. Thanh tra, kiểm toán thực hiện hậu kiểm, giám sát và xử lý sai phạm.

Điểm mới là gắn rõ trách nhiệm cá nhân với chức danh lãnh đạo; nếu để xảy ra sai lệch nghiêm trọng hoặc thất thoát tài sản, người đứng đầu đơn vị có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự, tăng cường kỷ luật và trách nhiệm.

Kết luận

Định giá tài sản công là trụ cột của quản lý tài chính công hiện đại. Khi các nguyên tắc được tôn trọng, quy trình chuẩn hóa và trách nhiệm rõ ràng, định giá không chỉ phản ánh đúng giá trị tài sản, mà còn củng cố niềm tin xã hội và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Ưu tiên giai đoạn tới gồm: xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá tài sản công; tăng tính độc lập, minh bạch trong định giá; chuẩn hóa năng lực và đạo đức nghề nghiệp của thẩm định viên. Định giá đúng, minh bạch và có trách nhiệm là thước đo năng lực quản lý và uy tín cơ quan nhà nước trong bảo vệ tài sản chung của quốc gia.